غلط های متداول

غلط های رایج در زبان فارسی

کلمات زیادی هر چند پیش‌پاافتاده در زبان فارسی وجود دارند که نابجا استفاده می‌شوند یا تلفظ آن‌ها مطابق با آنچه در فرهنگ‌های لغت ضبط شده نیست. توجه به این موضوع در ویرایش فارسی اهمیت بسیاری دارد.  برخی غلط های املایی مانند نوشتن « سابون » به جای « صابون » به دلیل ناآگاهی فرد اتفاق می افتد و هرکسی با نگاهی گذرا به کلمه متوجه غلط بودن آن می شود اما برخی غلط های املایی هستند که هر کسی با دیدن آن پی به غلط بودنش نمی برد این دسته از کلمات غلط های مصطلحی هستند که در زبان فارسی رواج پیدا کرده اند.در ادامه برخی از کلمات یا عبارات مشهور را مرور می کنیم.

کاربرد اینجانب و اینجانبه:

در نامه های رسمی و اداری به کلماتی مانند «اینجانب » و « اینجانبه » برمی خوریم این جانب کلمه ای است که از کلمات عربی و فارسی تشکیل شده است. فقط فارسی زبانان چنین اصطلاحی را در زبانشان دارند بنابراین ترکیب « اینجانبه » ترکیبی غلط است و برای مرد و زن از کلمه « اینجانب » استفاده می کنیم.

باسمه تعالی :

کلمه ای است که در ابتدای نامه های اداری و رسمی ما به کارمی رود املای کلمه به صورت « باسمه تعالی » درست است.هرچند غالبا آن را به صورت « بسمه تعالی » می نویسند و صحیح نیست. نگارش کلمه به صورت «بسمه تعالی » غلط مصطلحی است که امروزه در میان مردم استفاده می شود و در نامه های اداری کاربرد دارد.

بخاطر

گاهی حرف اضافه «به » را در ترکیب با کلماتی مانند « خاطر» به کلمه می چسبانند این شیوه استفاده از حرف اضافه « به » درست نیست و باید به جای آن نوشت: «به خاطر» کلمه « بزحمت » هم مانند « بخاطر » است و باید جدا نوشته شود و بنویسسیم « به زحمت » یا « به زودی » نه «بزودی»

نگارش «زندگی » به صورت « زنده گی »

گاهی مشاهده می کنیم «زندگی » را به شکل «زنده گی » می نویسند این نوع نوشتار، نوشتار غلطی است وقتی کلمات جمع و « ی » به کلماتی مثل « زنده » و « مرده » می چسبد «های غیر ملفوظ » در این کلمات حذف و حرکت آن به حرف ماقبل منتقل می شود و میان حرف جمع با «ی» به جای « های غیرملفوظ » از « گ » میانجی استفاده می کنند تا تلفظ کلمه را برای مخاطب آسان کنند. در این موارد « زنده » به «زندگی» تبدیل می شود.

اثاث، اثاثه:
اثاث یا اثاثه به معنی کالا و اسباب و لوازم خانه است اغلب بجای آن اثاثیه می‌گویند غلط است.

بلادرنگ:
این کلمه که یک ترکیب عربی و فارسی است؛ غلط است. صحیح آن بی‌درنگ است.

تسویه:
تسویه به معنی راست کردن، برابر کردن و مساوی کردن است، تصفیه به معنی به معنی پاک کردن و صاف کردن و پاکیزه ساختن، در مورد واریز حساب کلمۀ تسویه را باید استعمال کرد، برخی تصفیه حساب می‌گویند که غلط است.

چنانچه – چنانکه:
این دو کلمه را متداولا جابجا استفاده می‌کنیم. چنانچه در اصل چون آنچه بوده است و به معنی اگر است. در حالیکه «چنانکه» برای تشبیه استفاده می‌شود. پس، بهتر است که آن‌دو را جابجا استفاده نکنیم.

خاستن – خواستن:
خاستن به معنای بلند شدن و ایستادن است، خواستن به معنی خواهش کردن، آرزو داشتن، دوست داشتن و اراده کردن.

مشمع:
به معنی پارچه روغنی (به شمع آغشته) است . امروزه که آن را برای لفاف‌های پلاستیکی به کار می‌برند. آن را به صورت مشما تلفظ نکنیم و ننویسیم.

ماجری – ماجراجو:
کلمه‌ای عربی به معنی آنچه واقع شده و جریان واقعه است . ماجراجو ترکیبی است از فارسی با عربی که به معنی حادثه‌جو یا آشوب‌طلب به کار می‌رود و اشتباه است.

محذور – محظور:
محذور یعنی پرهیز شده و چیزی است که از آن حذر کنند، محظور به معنی منع‌شده و ناروا و ممنوع است، این دو کلمه تفاوت ظریفی دارند که نویسنده حرفه‌ای نباید آن دو را به جای هم به کار ببرد.

مسترد:
این کلمه را به معنی پس گرفته شده و باز پس داده شده به کار ببرید و به معنی رد کردن استفاده نشود بهتر است.

انتساب یا انتصاب

انتساب: به معنی نسبت داشتن و مرتبط بودن است.

انتصاب: به معنی گماشتن و نصب کردن است.

ثواب یا صواب

ثواب: اسم و به معنی پاداش است.

صواب: صفت و به معنی درست یا مناسب است.

جزء یا جزو

جزء در اصل کلمه‌ای عربی است. اما در زبان فارسی جزو هم نوشته می‌شود.

بنابراین هر دوشکل متداول و درست هستند.

حایل یا هایل

حایل: جداکننده و مانع میان دو چیز

هایل: ترسناک

بلیت یا بلیط

بیشتر زبان‌شناسان بلیت را صحیح می‌دانند.

پرتقال یا پرتغال

پرتقال نام میوه و پرتغال نام کشوری در اروپاست.

توجیه و ترجیح

متاسفانه بعضی این دو را با املای غلط توجیح و ترجیه می‌نویسند.

مطمئن یا مطمعن

در نوشتار فارسی فقط املای مطمئن درست است.

راجع‌به یا راجبِ

در نوشتار فارسی فقط املای راجع‌به درست است.

میلیون یا ملیون

در نوشتار فارسی فقط املای میلیون درست است.

اشتباهات تلفظی مشهور:

صدمه:
به معنی آسیب و کوفتگی که معمولاً صدَمه خوانده می‌شود، اما اینجا هم روی دال باید ساکن باشد.

منکر:
اگر روی کاف فتحه باشد یعنی ناشایسته و قبیح و اگر کسره باشد به معنی انکار کننده است.

نکات:
جمع نکته است و باید به صورت نِکات تلفظ شود. تلفظ متداول و غلط آن نُکات است.

جلسه:
این کلمه را ابه معنی نشست است، اغلب جلَسه تلفظ می‌کنیم که بهتر است روی ل سکون بگذاریم.

جمع بندی:

این کلمات که به ترتیب حروف الفبا آورده شد، نمونه‌ای از فهرست طولانی‌تر است که نویسنده در کتاب «غلط‌های فاحش فرهنگ‌های فارسی» تدوین کرده‌است. نظر شما درباره تلفظ صحیح کلمات و کاربرد صحیح آن‌ها چیست؟ آیا فکر می‌کنید اصراری برای تلفظ صحیح کلمات وجود دارد؟ همانطور که مثلاً در زبان انگلیسی در تلاشیم تا صحیح صحبت کنیم در فارسی همت داریم؟ یا اینکه این غلط‌ها جزیی از تغییرات زبانی هستند و همینکه در صحبت روزمره اشتباه به نظر نمی‌رسند برای به کار بردن آن‌ها کفایت می‌کند.